Hayotda har xil holatlar bo‘ladi: pulimiz suvga tushib qoladi, yirtiladi, kuyadi yoki bo‘yalib qoladi. Ko‘pchilik bunday valyutani endi ishlatib bo‘lmaydi deb o‘ylaydi. Aslida esa, shikastlangan pulni almashtirish imkoniyati bor. Quyida aynan qanday qilib buni amalga oshirish mumkinligi haqida oddiy tilda tushuntiramiz.
Milliy valyuta – so‘mni almashtirish
Agar yirtilgan yoki bo‘yalgan so‘mlar bo‘lsa, uni tijorat banklari orqali almashtirish mumkin. Misol uchun: Xalq banki, Agrobank, Ipoteka-bank kabi banklar bunday xizmatni ko‘rsatadi.
Qanday pulni almashtirib berishadi?
- Pulning kamida 70 foizi butun bo‘lishi kerak.
- Nominal qiymati va seriya raqami ko‘rinib turishi lozim.
- Bo‘yalgan, yengil kuygan yoki yirtiq pulni bank mutaxassislari tekshiradi.
Qanday tartibda murojaat qilinadi?
- Shaxsni tasdiqlovchi hujjat — pasport bilan bankka murojaat qilinadi.
- Pul bank xodimi tomonidan tekshiriladi.
- Zarurat tug‘ilganda, bank ushbu banknotani ekspertizaga yuboradi. Tekshiruv natijasiga qarab pul almashtiriladi yoki rad qilinadi.
Xorijiy valyutani almashtirish tartibi – AQSh dollari, yevro va boshqalar
Xorijiy valyutani almashtirishda qoidalar biroz qat’iyroq. Masalan, AQSh dollarining kichikgina dog‘i yoki yengil yirtilishi ham uni qabul qilmaslikka sabab bo‘lishi mumkin.
Qabul qilinmaydigan hollarga misollar:
- Pulning burchagi yirtilgan yoki yo‘qolgan bo‘lsa;
- Bo‘yalgan, ustiga yozuv yozilgan, muhr bosilgan holatlarda;
- Pul yelimlangan yoki ikki xil puldan tikilgan bo‘lsa almashtirib berilmaydi.
Amalga oshirish tartibi:
- Ayrim tijorat banklari bunday valyutalarni ekspertizaga yuborib, haqiqiy va muomalaga yaroqli ekanini aniqlaydi.
- Shikastlanish darajasi engil bo‘lsa, boshqa banklar yoki ayirboshlash punktlariga murojaat qilib ko‘rish mumkin.
- AQSh yoki Yevropa Ittifoqi davlatlarida bo‘lsangiz, ularning markaziy banklariga bevosita yuborish orqali ham almashtirish mumkin.
Nima qilish mumkin?
Bank orqali shikastlangan valyutani almashtirish jarayonida bir qator amaliy tavsiyalarga rioya qilish maqsadga muvofiq. Eng avvalo, bankka murojaat qilishdan oldin shaxsni tasdiqlovchi hujjat – pasportni o‘zingiz bilan olib borishingiz talab etiladi. Valyutani almashtirish faqat ushbu hujjat asosida amalga oshiriladi.
Bundan tashqari, shikastlangan pulni qabul qilish-qilmaslik har bir bankning ichki tartibiga bog‘liq bo‘lishi mumkin. Shu boisdan, tashrif buyurishdan avval tanlangan bank yoki valyuta ayirboshlash shoxobchasiga oldindan qo‘ng‘iroq qilib, ushbu xizmat mavjudligini va qabul qilinadigan shikastlanish darajalarini aniqlab olish tavsiya etiladi.
Agar shikastlangan valyuta katta miqdorda bo‘lsa yoki holati jiddiy bo‘lsa, banklar uni ekspertizaga yuboradi. Bunday hollarda mijozdan yozma ariza talab qilinishi mumkin. Ekspertiza natijasiga ko‘ra, pulni almashtirish yoki rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi.
Bitta bank yoki ayirboshlash punkti shikastlangan valyutani qabul qilmasa, boshqa bank yoki punktga murojaat etish mumkin. Har bir muassasaning yondashuvi turlicha bo‘lishi sababli, alternativ variantlarni ko‘rib chiqish foydali bo‘ladi.
Shuningdek, valyutani saqlashda ehtiyotkorlik zarur. Pul mablag‘larini quruq, toza va xavfsiz joyda saqlash ularning yaroqliligini uzoqroq saqlab qolishga yordam beradi. Shu tarzda, kelajakda shikastlangan valyutani almashtirish muammosiga duch kelmaslik mumkin.
Xulosa qanday?
Shikastlangan valyutani almashtirish amaldagi tartib-qoidalarga muvofiq, muayyan shartlar asosida amalga oshiriladi. Milliy yoki xorijiy valyutadan qat’i nazar, agar pulning asosiy belgilarini aniqlash mumkin bo‘lsa va uning haqiqiyligiga shubha bo‘lmasa, uni bank orqali almashtirish imkoniyati mavjud. Jarayonni osonlashtirish uchun oldindan banklar bilan bog‘lanish, hujjatlarni tayyorlash va kerak bo‘lganda alternativ muassasalarga murojaat qilish tavsiya etiladi. Valyutani ehtiyotkor saqlash esa bu kabi holatlarning oldini olishda muhim omil hisoblanadi.
