Bugungi kunda ijtimoiy tarmoqlar hayotimizning ajralmas qismiga aylangan. Ular orqali yangiliklardan xabardor bo‘lamiz, do‘stlarimiz bilan muloqot qilamiz, ba’zida hatto ish yuritamiz yoki xaridlar qilamiz. Ammo ushbu qulayliklar bilan bir qatorda, moliyaviy firibgarlik xavfi ham ortib bormoqda. Ijtimoiy tarmoqlardan foydalanayotganda, o‘z mablag‘laringizni himoya qilish uchun ayrim muhim qoidalarga amal qilish zarur. Quyida moliyaviy xavfsizlikni ta’minlashga yordam beruvchi 7 asosiy tavsiyani ko‘rib chiqamiz.
1. Bank karta ma’lumotlaringizni oshkor qilmang
Ba’zi foydalanuvchilar karta raqamlarini do‘stlariga pul yuborish uchun ijtimoiy tarmoqlarda bemalol ulashishadi. Bu esa katta xatolik. Karta raqamining o‘zi orqali ham pul yechib olish yoki zarar yetkazish mumkin. Ayniqsa, karta fotosuratini joylashtirish – firibgarlar uchun eshik ochish bilan barobar. Karta ma’lumotlarini faqat ishonchli, shaxsiy aloqalar orqali ulashing.
2. Asosiy kartangizdan onlayn xaridlar uchun foydalanmang
Internet orqali xarid qilish uchun alohida, ayniqsa virtual kartalardan foydalanish maqsadga muvofiq. Oylik tushadigan yoki katta mablag‘ saqlanadigan asosiy kartangizni bunday tranzaksiyalar uchun ishlatish xavfli. Agar kartangizdan noto‘g‘ri foydalanilsa, barcha mablag‘laringiz yo‘qotilishi mumkin. Shu bois, 3D-Secure kabi xavfsizlik tizimlariga ega xizmatlardan foydalaning.
3. Ijtimoiy tarmoq sozlamalarida xavfsizlikni kuchaytiring
Profilingizga noma’lum kishilar kirishining oldini olish uchun maxfiylik (privacy) sozlamalarini ko‘rib chiqing. Ikki bosqichli autentifikatsiyani yoqing – bu parol bilan birga tasdiqlovchi kodni ham talab qiladi. Bu esa hisobingizni buzib kirishdan himoya qiladi.
4. Begona qurilmalardan chiqqaningizga ishonch hosil qiling
Kafe, ish joyi yoki mehmonxonadagi kompyuterlardan ijtimoiy tarmoqqa kirganingizdan so‘ng, albatta, hisobingizdan chiqing. Avtomatik ravishda tizimdan chiqib ketish funksiyasi bo‘lmasa, ma’lumotlaringiz boshqa birovning qo‘liga tushib qolishi mumkin.
5. Muhim hujjatlaringizni tarmoqlarda saqlamang
Ba’zan foydalanuvchilar o‘zlarining pasporti, bank ma’lumotlari yoki boshqa maxfiy hujjatlarini ijtimoiy tarmoqlar orqali o‘zlariga yuborishadi yoki saqlab qo‘yishadi. Bu esa firibgarlik holatlariga olib kelishi mumkin. Muhim fayllarni faqat ishonchli platformalarda, maxsus himoyalangan joylarda saqlash tavsiya etiladi.
6. Shaxsiy hayotingiz haqida ortiqcha ma’lumot bermang
Ko‘pchilik foydalanuvchilar o‘z yashash manzili, bolalarining maktabi, ish joyi haqida ochiq postlar qilishadi. Bu esa jinoyatchilar uchun qulay imkoniyat yaratadi. Internetda ortiqcha oshkoralik xavfli bo‘lishi mumkin – ma’lumotlaringiz yomon niyatli shaxslar qo‘liga tushmasin.
7. Noma’lum havolalarga kirmang
Telegram, Facebook yoki Instagram orqali yuboriladigan notanish havolalar orqali ko‘pincha fishing (ma’lumot o‘g‘irlash) hujumlari amalga oshiriladi. Sizdan karta raqami yoki parol so‘raladigan saytlar firibgarlar tomonidan yaratilgan bo‘lishi mumkin. Bunday holatlarda havolani ochishdan oldin uning manbaiga e’tibor bering va shubhali ko‘rinsa, uni darhol o‘chiring.
Ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish oddiy ko‘ringani bilan, moliyaviy xavfsizlik nuqtai nazaridan ehtiyotsizlik qimmatga tushishi mumkin. Yuqorida sanab o‘tilgan oddiy, ammo muhim qoidalarga amal qilgan holda siz o‘zingizni va jamg‘armalaringizni himoya qila olasiz. Internet olamida ongli va ehtiyotkor bo‘lish – eng yaxshi moliyaviy himoyadir.
