2025-yil 1-maydan boshlab O‘zbekistonda elektr energiyasi va tabiiy gaz narxlari oshadi. Endi bu xizmatlar uchun to‘lovlar iste’mol qilinadigan miqdorga qarab turlicha bo‘ladi. Masalan, elektrdan yoki gazdan qancha ko‘p foydalansangiz, shuncha ko‘p to‘laysiz.
Elektr energiyasi bo‘yicha yangi tariflar ikki guruhga bo‘lingan. Birinchi guruh — elektr plitali uylarda yashovchilar, ikkinchi guruh esa qolgan barcha aholi. Masalan, agar siz oddiy xonadonda yashasangiz, oyiga 200 kVt soatgacha elektr uchun 450 so‘m to‘laysiz. 200 dan oshsa — 900 so‘m, undan ham oshsa — 1350, 1575 yoki 1800 so‘mgacha chiqadi.
Tabiiy gaz ham shunday: qishda 500 kub metrgacha gaz uchun 650 so‘m, undan oshsa — 1500, 1950, 2275 va hattoki 2600 so‘m bo‘ladi.
Suyultirilgan gaz (ballon gaz) esa 1-maydan 1120 so‘mdan 1600 so‘mga ko‘tarildi.
Bundan tashqari, qaror bilan elektr energiyasi va tabiiy gaz narxlari har yili 1-maydan bir marotaba yillik inflyatsiya darajasidan kelib chiqqan holda 10 foizdan yuqori bo‘lmagan miqdorda indeksatsiya qilib borilishi belgilanmoqda.
O‘zbekiston hukumati bu o‘zgarishlarni energiya tizimini yaxshilash va davlat xarajatlarini kamaytirish uchun qilayotganini aytyapti. Biroq, aholining aksariyati bu narxlar ularning cho‘ntagiga og‘ir tushayotganini ta’kidlamoqda.
Shu o’rinda O‘zbekistonga qo’shni boshqa davlatlarda bu xizmatlar qanday ekani haqida qisqacha to‘xtalamiz.
Qozog‘iston
Qozog‘iston Markaziy Osiyodagi eng yirik iqtisodiy davlat. Energiya zaxiralari ko‘p, lekin narxlar viloyatlarga qarab farqlanadi.
• Elektr energiyasi: ~20-25 tenge/kWh (taxminan 500-600 so‘m);
• Gaz: ~25-30 tenge/m³;
• Suv: ~60-100 tenge/m³.
Aholining kam ta’minlangan qatlamlari uchun subsidiyalar mavjud.
Qirg‘iziston
Qirg‘iziston elektrni asosan gidroelektr stansiyalardan oladi, shuning uchun nisbatan arzon.
• Aholi uchun: 1 kVt·soat uchun 1,37 som;
• 700 kVt·soatdan ortiq iste’mol uchun: 1 kVt·soat uchun 2,39 som;
• Korxonalar uchun: 1 kVt·soat uchun 3,49 som.
Gaz: ko‘pchilik joylarda yo‘q, mavjud joylarda import qilinadi — qimmatroq.
Suv: suv uchun to‘lov nisbatan arzon, ammo infratuzilma zaif.
Tojikiston
2025-yil 1-apreldan boshlab elektr-energiya:
• Aholi uchun: 1 kVt·soat uchun 35,36 diram (0,3536 somoni).
Ichimlik suvi:
• Aholi uchun ichimlik suvi: 1 m³ ga 1,09 somoni;
• Kanalizatsiya xizmati: 1 m³ ga 0,55 somoni.
Turkmaniston
Elektr energiyasi: Aholi uchun elektr energiyasi narxi bo‘yicha aniq ma’lumot mavjud emas.
Tabiiy gaz
2024-yil iyun holatiga ko‘ra, aholi uchun tabiiy gaz narxi: 0,000 AQSh dollari/kVt·soat (ya’ni, deyarli bepul)
Ichimlik suvi: Aholi uchun ichimlik suvi narxi bo‘yicha aniq ma’lumot mavjud emas.
Oxirgi yillarda subsidiyalar kamaytirilgan bo‘lsa-da, narxlar hanuz juda past.
Markaziy Osiyo davlatlarida kommunal to‘lovlar borasida farqlar katta. O‘zbekistonda 1-maydan elektr, gaz va suv narxlarining oshirilishi aholining xarajatlariga bevosita ta’sir qiladi.
Qo‘shni davlatlarda esa ayrim xizmatlar hali ham arzon yoki subsidiyalangan. Masalan, Tojikistonda elektr energiyasi O‘zbekistondagidan bir necha barobar arzon, Turkmanistonda esa tabiiy gaz deyarli bepul. Biroq narxlarning pastligi har doim ham sifatli xizmatni anglatmaydi. Ayrim davlatlarda kommunal xizmatlar arzon bo‘lishiga qaramay, elektr ta’minotidagi uzilishlar yoki gaz yetkazib berishdagi muammolar ko‘p uchraydi. Ya’ni, narx emas, xizmatning barqarorligi va sifati ham muhim.
Mahliyo Hamid
